Chị Mai, 40 tuổi, sống tại Hà Nội, đã phải đối mặt với một thực tế đau lòng khi nhận chẩn đoán ung thư đại tràng giai đoạn cuối. Sau hơn mười năm tiêu thụ thực phẩm không đảm bảo, bao gồm các món ăn chiên đi nướng lại, chị đã phải trải qua những cơn đau đớn và lo lắng về chi phí điều trị lên tới 50-70 triệu đồng mỗi tháng, một số tiền vượt quá khả năng tài chính của gia đình.
Tại Bệnh viện K, sau khi thực hiện các xét nghiệm cần thiết, bác sĩ Hà Hải Nam đã xác định rằng thói quen ăn uống và sinh hoạt của chị Mai có thể là nguyên nhân chính dẫn đến căn bệnh này. Chị và chồng đã kinh doanh thực phẩm vặt cho trẻ em, nhưng phần lớn thực phẩm không bán được thường được chế biến lại cho gia đình, dẫn đến việc tiêu thụ những món ăn không an toàn.
Chị Mai không phải là trường hợp duy nhất. Bác sĩ Nam cho biết, ngày càng nhiều bệnh nhân trẻ tuổi mắc ung thư tiêu hóa do lối sống và chế độ dinh dưỡng không hợp lý. Một thanh niên 30 tuổi, thường xuyên thức khuya và tiêu thụ đồ ăn nhanh, đã phát hiện ung thư đại tràng giai đoạn ba. Một trường hợp khác, 36 tuổi, nghiện rượu và thuốc lá, cũng mắc ung thư ở độ tuổi còn rất trẻ.
Thực trạng ung thư đại tràng tại Việt Nam
Theo thống kê của Tổ chức Ung thư Thế giới (Globocan) năm 2020, Việt Nam ghi nhận hơn 14.000 ca mắc mới và hơn 7.500 ca tử vong do ung thư đại tràng. Đáng lo ngại, bệnh đang có xu hướng gia tăng ở nhóm tuổi từ 30-40, thậm chí dưới 20 tuổi. Điều này cho thấy sự cần thiết phải nâng cao nhận thức về chế độ ăn uống và lối sống lành mạnh.
Bác sĩ Nguyễn Bình Nguyên từ Bệnh viện Bạch Mai cho biết, lối sống “Tây hóa” với thực đơn nhiều thịt đỏ, ít rau quả, cùng thói quen hút thuốc và uống rượu bia là những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này. Tổ chức Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) đã xếp thịt đỏ, đặc biệt là thịt chế biến ở nhiệt độ cao, vào nhóm có thể gây ung thư cho con người.
Nguy cơ từ chế độ ăn uống không lành mạnh
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc tiêu thụ thịt đỏ và thịt chế biến sẵn nhiều lần trong tuần có thể làm tăng nguy cơ ung thư tiêu hóa. Chỉ cần ăn 100g thịt đỏ mỗi ngày đã có thể làm tăng nguy cơ ung thư lên 17%. Nếu thêm 50g thịt chế biến sẵn hàng ngày, nguy cơ này sẽ tăng thêm 18%. Các chất bảo quản trong thịt chế biến sẵn như nitrat và nitrit có thể chuyển hóa thành hợp chất gây ung thư trong cơ thể.
Việc chế biến thực phẩm không đúng cách, như chiên, nướng nhiều lần hoặc sử dụng thực phẩm ôi thiu, cũng là những yếu tố nguy hiểm. Lối sống ít vận động, ngồi nhiều, hút thuốc lá và lạm dụng rượu bia càng làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
Các yếu tố nguy cơ khác
Bên cạnh chế độ ăn uống, các yếu tố như tuổi tác, tiền sử viêm ruột mạn tính, xạ trị vùng bụng, hoặc gia đình có người mắc ung thư đại tràng cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Khoảng 5% trường hợp liên quan đến đột biến gene như hội chứng Lynch.
Giải pháp phòng ngừa ung thư đại tràng
Bác sĩ khuyến cáo rằng mọi người có thể giảm nguy cơ ung thư bằng cách thay đổi thói quen hàng ngày. Ăn nhiều rau củ, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và hạn chế thịt đỏ, đặc biệt là thịt chế biến sẵn. Tăng cường vận động và duy trì tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày không chỉ giúp cơ thể khỏe mạnh mà còn giảm nguy cơ ung thư.
Nếu bạn hút thuốc, hãy từ bỏ ngay. Nếu bạn uống rượu bia, hãy hạn chế. Việc sàng lọc sức khỏe định kỳ, đặc biệt khi bạn trên 45 tuổi hoặc có yếu tố nguy cơ, cũng là cách quan trọng để bảo vệ sức khỏe cho bản thân và gia đình.
Cần thực hiện sàng lọc định kỳ để phát hiện sớm polyp tiền ung thư. Nếu cắt bỏ polyp kịp thời, nguy cơ ung thư có thể giảm tới 90%. Theo khuyến cáo của Hiệp hội Ung thư Mỹ, người từ 45 tuổi nên sàng lọc dù không có triệu chứng. Đối với những người có yếu tố nguy cơ cao, cần sàng lọc sớm hơn, thậm chí từ 20-30 tuổi.
Ung thư đại tràng thường khởi phát âm thầm, không có dấu hiệu rõ ràng ở giai đoạn đầu. Khi bệnh tiến triển, triệu chứng có thể xuất hiện như đầy bụng, rối loạn tiêu hóa, đi ngoài ra máu, phân chuyển màu hoặc bị táo bón xen kẽ tiêu chảy. Nếu không được phát hiện kịp thời, người bệnh có thể gặp phải những biến chứng nguy hiểm như tắc ruột, thủng đại tràng hay xuất huyết tiêu hóa.
