Trong bối cảnh sức khỏe cộng đồng đang ngày càng bị đe dọa bởi tình trạng béo phì và các bệnh không lây nhiễm, việc áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt cho đồ uống có đường đã trở thành một chủ đề nóng hổi. Các cơ quan chức năng như Bộ Y tế và Bộ Tài chính đang tích cực đề xuất chính sách này nhằm bảo vệ sức khỏe người dân.
Đề xuất thuế tiêu thụ đặc biệt cho đồ uống có đường
Việt Nam dự kiến sẽ thực hiện thuế tiêu thụ đặc biệt đối với các loại nước giải khát có chứa đường từ năm 2027. Theo dự thảo luật, những sản phẩm có hàm lượng đường vượt quá 5 gram trên 100 ml sẽ bị đánh thuế 8% trong năm đầu tiên, và mức thuế này sẽ tăng lên 10% từ năm 2028. Mục tiêu chính của chính sách này là giảm thiểu tiêu thụ đồ uống có đường, từ đó cải thiện tình trạng sức khỏe của người dân.
Vai trò của thuế trong việc thay đổi hành vi tiêu dùng
Bác sĩ Trương Tuyết Mai, Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia, nhấn mạnh rằng thuế là một công cụ hiệu quả để tác động đến hành vi tiêu dùng. Việc áp dụng thuế sẽ giúp kiểm soát sự gia tăng của các bệnh không lây nhiễm, đồng thời khuyến khích người tiêu dùng lựa chọn các sản phẩm lành mạnh hơn.
Tình hình tiêu thụ đồ uống có đường tại Việt Nam
Số liệu cho thấy lượng tiêu thụ đồ uống có đường tại Việt Nam đã tăng gấp đôi trong vòng 10 năm qua, đạt 6,67 tỷ lít vào năm 2023. Việc tiêu thụ thường xuyên các sản phẩm này là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng thừa cân, béo phì và gia tăng nguy cơ mắc các bệnh như đái tháo đường type 2 và bệnh tim mạch.
Đặc biệt là giới trẻ
Tình hình này càng trở nên nghiêm trọng hơn khi nhìn vào thói quen tiêu dùng của giới trẻ. Năm 2019, có tới 33,9% học sinh từ 13-17 tuổi tiêu thụ nước ngọt ít nhất một lần mỗi ngày. Tỷ lệ thừa cân và béo phì trong độ tuổi này đã tăng từ 8,5% vào năm 2010 lên 19% vào năm 2020, cho thấy sự cần thiết phải có biện pháp can thiệp kịp thời.
Gánh nặng kinh tế từ bệnh tật
Gánh nặng kinh tế từ các vấn đề sức khỏe liên quan đến tiêu thụ đồ uống có đường là rất lớn. Ước tính thiệt hại do béo phì đã lên tới 3,69 tỷ USD vào năm 2019, tương đương 1,1% GDP. Nếu không có biện pháp can thiệp, con số này có thể tăng gấp 28 lần vào năm 2060.
Hiệu quả của chính sách thuế
Một nghiên cứu từ Đại học Y tế Công cộng cho thấy, nếu giá bán lẻ của đồ uống có đường tăng 20% nhờ chính sách thuế, Việt Nam có thể giảm 1,5% tỷ lệ béo phì, ngăn ngừa 80.000 ca mắc đái tháo đường và tiết kiệm gần 800 tỷ đồng cho hệ thống y tế.
Chính sách thuế và lợi ích cho ngân sách nhà nước
Tiến sĩ Hoàng Thị Mỹ Hạnh từ Viện Chiến lược và Chính sách y tế cho rằng việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt không chỉ giúp giảm nguy cơ bệnh tật mà còn tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước. Đến tháng 8/2023, đã có 117 quốc gia và vùng lãnh thổ áp dụng chính sách thuế nhằm tăng giá đồ uống có đường vì mục tiêu sức khỏe.
Khuyến nghị từ Tổ chức Y tế Thế giới
Tiến sĩ Angela Pratt, đại diện Tổ chức Y tế Thế giới tại Việt Nam, cũng khuyến nghị áp dụng thuế đối với đồ uống có đường ngay lập tức để tăng giá thành và giảm tiêu dùng. Biện pháp này đặc biệt hiệu quả trong việc thay đổi thói quen tiêu dùng của trẻ em và thanh thiếu niên, những đối tượng nhạy cảm với giá cả.
Việc áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt cho đồ uống có đường không chỉ là một chính sách kinh tế mà còn là một bước đi quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là thế hệ trẻ của đất nước.
