Trong xã hội hiện đại, việc sống chung với HIV không còn là điều quá xa lạ, nhưng vẫn còn nhiều người chọn cách rời bỏ điều trị. Câu chuyện của những bệnh nhân như Long, một chàng trai 23 tuổi, là một ví dụ điển hình cho tình trạng này. Long đã bỏ trốn khỏi nơi ở, để lại những viên thuốc ARV chưa sử dụng và một chiếc điện thoại với những dòng tâm sự đầy nỗi niềm.
Long, một kỹ sư IT tại Hà Nội, đã kiên trì điều trị trong 4 tháng tại một phòng khám chuyên về HIV. Tuy nhiên, vào một ngày tháng 4, khi nhân viên y tế không thể liên lạc với anh, họ đã phát hiện ra rằng Long đang phải đối mặt với chứng trầm cảm nặng nề. Trong chiếc điện thoại của mình, anh đã ghi lại những cảm xúc tiêu cực, cảm giác như bị gán cho một cái mác không thể thay đổi. Cuối cùng, anh để lại một thông điệp đầy đau đớn: “Nếu ai đó đọc được cái này, đừng tìm mình”.
Câu chuyện của Long được bác sĩ Nguyễn Khắc Dũng, giảng viên tại một trường đại học và cũng là bác sĩ tại Bệnh viện Tâm thần, chia sẻ. Nhờ sự hỗ trợ từ bạn bè, Long đã quay lại điều trị và nhận được sự động viên từ bác sĩ để tiếp tục hành trình chống lại căn bệnh này.
Không chỉ có Long, mà còn có Nam, một bệnh nhân khác ở Đồng Nai, cũng đã trải qua những ngày tháng hoảng loạn khi nhận kết quả dương tính với HIV. Ban đầu, Nam tuân thủ điều trị nhưng dần dần trở nên im lặng và biến mất khỏi hệ thống y tế. Chỉ nhờ sự giúp đỡ của một người bạn, các bác sĩ mới có thể tiếp cận và hỗ trợ Nam quay lại với điều trị.
Bác sĩ Phạm Văn Phúc, Phó trưởng khoa Hồi sức tích cực tại một bệnh viện lớn, cho biết rằng nhiều bệnh nhân đã quyết định bỏ thuốc, dẫn đến hệ miễn dịch suy yếu và dễ bị tấn công bởi các bệnh nhiễm trùng như viêm phổi hay lao. Một bệnh nhân tên Thành, 39 tuổi, đã từng rất quyết tâm trong việc điều trị, nhưng cuối cùng lại bỏ dở và để lại một thông điệp đầy đau khổ: “Tôi cần lý do để sống, hơn là chỉ cần thuốc”.
Những trường hợp như Long và Thành không phải là hiếm. Mặc dù nhận thức về HIV/AIDS trong cộng đồng đã cải thiện, nhưng vẫn còn nhiều bệnh nhân, đặc biệt là nam có quan hệ đồng giới, chọn cách rời bỏ điều trị. Theo báo cáo của Bộ Y tế năm 2023, gần 60% ca nhiễm HIV mới tại Việt Nam thuộc nhóm này, trong khi tỷ lệ tuân thủ điều trị ARV lại thấp hơn nhiều so với mức trung bình.
Một nghiên cứu gần đây cho thấy khoảng 50% người sống với HIV tại Việt Nam không duy trì điều trị liên tục, với nhóm MSM chiếm tỷ lệ cao nhất. Một khảo sát tại Bệnh viện Đại học Y Hà Nội cho thấy 23,5% nam MSM có triệu chứng trầm cảm, với các triệu chứng phổ biến như giảm năng lượng và bi quan về tương lai.
Bác sĩ Dũng cho rằng hiện tượng bệnh nhân HIV “mất tích” khỏi hệ thống y tế là kết quả của ba yếu tố chính: kỳ thị xã hội, tự kỳ thị và thiếu dịch vụ hỗ trợ thân thiện. Nhiều người bị xa lánh bởi chính gia đình và bạn bè chỉ vì tình trạng nhiễm HIV, dẫn đến cảm giác cô đơn và trầm cảm.
Đối với người chuyển giới, nguy cơ bị phân biệt đối xử còn cao hơn. Một nghiên cứu tại Mỹ cho thấy gần một nửa số người chuyển giới từng bị từ chối chăm sóc y tế. Tại Việt Nam, điều này cũng góp phần khiến nhiều người thuộc cộng đồng LGBT chọn cách rời bỏ hệ thống y tế, từ bỏ cả những ca cấp cứu cần thiết.
Khi điều trị bị gián đoạn, HIV có thể nhanh chóng phát triển, làm suy yếu hệ miễn dịch và tạo điều kiện cho các bệnh nhiễm trùng cơ hội. Nếu bệnh nhân quay lại điều trị, phác đồ có thể không còn hiệu quả như trước, dẫn đến chi phí điều trị cao hơn và nguy cơ lây nhiễm trong cộng đồng tăng lên.
Các chuyên gia khuyến nghị cần có những giải pháp từ cộng đồng và hệ thống y tế để xây dựng một môi trường an toàn và thân thiện cho bệnh nhân HIV. Việc tích hợp dịch vụ hỗ trợ tâm lý vào điều trị HIV là rất cần thiết, giúp bệnh nhân cảm thấy được chấp nhận và yêu thương.
Điều quan trọng nhất không chỉ là số lượng công cụ y tế có sẵn, mà là cảm giác được lắng nghe và yêu thương của bệnh nhân, để họ có thể tiếp tục sống và điều trị. Những người nhiễm HIV nếu được điều trị sớm và tuân thủ đúng phác đồ, có thể đạt được tải lượng virus dưới ngưỡng phát hiện, từ đó không lây truyền HIV cho bạn tình.
Bộ Y tế cũng khuyến cáo những người chưa nhiễm HIV thuộc nhóm nguy cơ cao nên sử dụng biện pháp dự phòng để bảo vệ sức khỏe của bản thân và cộng đồng.
* Tên nhân vật đã được thay đổi để bảo vệ danh tính.
Thúy Quỳnh
